Γεώργιος

I

(275 – 305 μ.Χ.). Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, γνωστός ως Τροπαιοφόρος και Θαυματουργός. Πληροφορίες για τη ζωή του περιέχουν τα Συναξάρια. Γεννήθηκε από εύπορους χριστιανούς γονείς και διέθετε πολλά φυσικά και πνευματικά χαρίσματα. Κατατάχτηκε νωρίς στις τάξεις του ρωμαϊκού στρατού και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις και αξιώματα. Σταθερός όμως στη χριστιανική πίστη του, δεν δίστασε να δωρίσει την περιουσία του στη χριστιανική κοινότητα και να δεχτεί το μαρτύριο που του επέβαλε ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός. Αποκεφαλίστηκε ύστερα από φριχτά βασανιστήρια. Μεταξύ εκείνων που έγιναν χριστιανοί χάρη στο θάρρος και στην ομολογία της πίστης του Γ. συγκαταλέγεται και η σύζυγος του αυτοκράτορα Διοκλητιανού Αλεξάνδρα. Η τιμή του αγίου εξαπλώθηκε από τον 4o αι. σε ολόκληρη την Ανατολή και από τον 5o αι. τιμάται και στη Δύση. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Απριλίου, μεταφέρεται όμως στη Δευτέρα του Πάσχα, όταν συμπέσει πριν από την εορτή του Πάσχα, επειδή οι ύμνοι της εορτής έχουν αναστάσιμο χαρακτήρα. Η εορτή και γενικά η μνήμη του αγίου Γ. είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με τη λαογραφική παράδοση του ελληνικού λαού, ήδη από τους βυζαντινούς χρόνους.

Ο άγιος Γεώργιος, όπως εικονίζεται σε τοιχογραφία του 14ου αι., που βρίσκεται στον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό στη Θεσσαλονίκη (φωτ. Λυκίδη).

II

Όνομα διαφόρων αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ασκητής. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον βίο του και επικρατεί ασυμφωνία ως προς την ημέρα της μνήμης του (4, 5, 15 Απριλίου και 12 Μαΐου).

2. Ο Σιναΐτης (6ος αι.). Μοναχός στο Σινά την εποχή του Ιουστινιανού. Οι βιογράφοι του ισχυρίζονται πως ένα πρωί, μετά την προσευχή του, βρέθηκε στον ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα, όπου μετάλαβε τα άχραντα μυστήρια και αμέσως μετά ξαναβρέθηκε στο κελί του. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Μαρτίου.

3. Ο Χολεβίτης (; – 625). Γεννήθηκε στην Κύπρο και μόνασε στη μονή Χολεβά, κοντά στην Ιεριχώ, όπου και πέθανε. Η μνήμη του τιμάται στις 8 Ιανουαρίου.

4. Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (7ος αι.). Βλ. λ. Γεώργιος. Όνομα πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

5. Επίσκοπος Δεφέλτου (7ος αι.). Η μνήμη του τιμάται στις 29 Φεβρουαρίου.

6. Ο Λιμνιώτης (8ος αι.). Μοναχός στη Βιθυνία, μαρτύρησε σε ηλικία 95 ετών επί Λέοντα Γ’ του Ισαύρου (717-741). Η μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου.

7. Επίσκοπος Αμάστριδος (8ος αι.). Γεννήθηκε στην Παφλαγονία και ανακηρύχθηκε άγιος πριν πεθάνει. Η μνήμη του τιμάται στις 29 Φεβρουαρίου.

8. Αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης (Μικρά Ασία 776 – 821). Χειροτονήθηκε επίσκοπος το 804. Εξορίστηκε ως εικονολάτρης σε ένα νησί κοντά στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε από κακουχίες. Η μνήμη του τιμάται την 1η Φεβρουαρίου.

9. Αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης (Μυτιλήνη 765 – 845/6;). Διετέλεσε επίσκοπος από το 844 έως τον θάνατό του, οπότε και τάφηκε στη μονή της Θεοτόκου στη Μυτιλήνη. Η μνήμη του τιμάται την 1η Φεβρουαρίου.

10. Μητροπολίτης Νικομηδείας (9ος αι.). Υπήρξε επίσης εκκλησιαστικός υμνογράφος και του αποδίδονται πολλοί ύμνοι και εκκλησιαστικοί λόγοι, αν και δεν είναι βέβαιο ότι του ανήκουν όλοι.

11. Μάρτυρας (10oς αι.). Δεν υπάρχουν βιογραφικά του στοιχεία παρά μόνο ότι έζησε στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Μαρτίου.

12. Επίσκοπος Δεβελτού. Μαρτύρησε στα χρόνια του βασιλιά των Βουλγάρων Μουρτάγονα. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Ιανουαρίου.

13. Ο Χίος. Ξυλογλύπτης που μαρτύρησε με μαχαίρι στις Κυδωνίες. Η μνήμη του τιμάται στις 26 Νοεμβρίου.

14. Ο Σέρβος. Επειδή αρνήθηκε να εξισλαμιστεί παραδόθηκε στον τουρκικό όχλο, που τον έκαψε ζωντανό. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Φεβρουαρίου.

15. Ο Μυτιληναίος ή Παϊζάνος (; – 1693). Μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του τιμάται στις 14 Φεβρουαρίου.

16. Ο Κύπριος (; – 1752). Θανατώθηκε στην Πτολεμαΐδα της Παλαιστίνης. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Απριλίου.

17. Ο Ίβηρ (1700 – 1770). Καταγόταν από τη Γεωργία και πουλήθηκε σκλάβος σε κάποιον Αγαρηνό, μετά τον θάνατο του οποίου έζησε στη Μυτιλήνη. Εκεί παρουσιάστηκε στον Τούρκο διοικητή και δήλωσε χριστιανός. Aπαγχονίστηκε στις 2 Ιανουαρίου 1770.

18. Νεομάρτυρας (; – 1794). Καταγόταν από τη Φιλαδέλφεια. Ασπάστηκε τον ισλαμισμό, αλλά μετάνιωσε και μόνασε στο Άγιον Όρος. Όταν γύρισε στην πόλη του, οι Τούρκοι τον θανάτωσαν με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 2 Οκτωβρίου.

19. Νεομάρτυρας (; – 1796). Θανατώθηκε με βασανιστήρια γιατί αρνήθηκε να γίνει μουσουλμάνος. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Απριλίου.

20. Νεομάρτυρας (; – 1801). Γεννήθηκε και έζησε στην Έφεσο. Εξισλαμίστηκε αλλά μετάνιωσε και τον αποκεφάλισαν. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Απριλίου.

21. Νεομάρτυρας (; – 1823). Καταγόταν από την περιοχή της Αττάλειας. Παιδί ακόμα τον απέσπασαν από την οικογένειά του και τον εξισλάμισαν. Όταν ενηλικιώθηκε επέστρεψε στη μητρική του θρησκεία και μόνασε στη μονή Σάββα. Μαρτύρησε και απαγχονίστηκε στην Κρήνη. Το σώμα του ρίχτηκε στη θάλασσα αλλά, καθώς επέπλεε, το βρήκαν οι ναύτες αυστριακού πλοίου στη Ρωσία, όπου και τάφηκε. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Ιουνίου.

22. Νεομάρτυρας από τα Ιωάννινα (; – 1838). Εργαζόταν ως ιπποκόμος ενός Τούρκου. Επειδή όμως αρνήθηκε να γίνει μουσουλμάνος τον κρέμασαν. Οι Γιαννιώτες τον θεωρούν πολιούχο τους. Η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιανουαρίου.

23. Νεομάρτυρας (; – 1866). Γιος ιερέα από το χωριό Αλικιανό της Κρήτης. Στην Επανάσταση του 1866 οι Τούρκοι, αφού μάταια προσπάθησαν να τον εξισλαμίσουν, τον αποκεφάλισαν. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Φεβρουαρίου.

24. Νεομάρτυρας. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιουλίου.

25. Ο Μαχαιρωμένος. Τοπικός άγιος της Κύπρου. Η μνήμη του τιμάται στις 31 Δεκεμβρίου.

26. Τοπικός άγιος της Κύπρου, κτήτορας της μονής Χρυσοστόμου. Η μνήμη του τιμάται στις 16 Απριλίου.

III

Όνομα πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

1. Γ. Α’ (7ος αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (678-686) και άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πριν εκλεγεί πατριάρχης υπηρέτησε ως σύγκελος και σκευοφύλακας στον ναό της Αγίας Σοφίας. Διαδέχτηκε στον οικουμενικό θρόνο τον Θεόδωρο Α’ και στο διάστημα της πατριαρχίας του πραγματοποιήθηκε η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος που αναθεμάτισε τους αιρετικούς μονοθελητές. Ο Γ. τιμάται ως άγιος, μαζί με τον Ιωάννη, που διετέλεσε και αυτός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, στις 18 Αυγούστου.

2. Γ. Β’, ο επονομαζόμενος Ξιφιλίνος (τέλη 12ου αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1192-99). Πριν ανέβει στον πατριαρχικό θρόνο υπηρέτησε ως μέγας σκευοφύλακας και στο διάστημα της πατριαρχίας του εκδόθηκε συνοδική απόφαση για τα ενοριακά δίκαια και ιδρύθηκε από τους Σέρβους άρχοντες Σάββα και Συμεών στο Άγιον Όρος η μονή του Χιλανδαρίου. Εγκώμια στον Γ. έγραψαν ο Γεώργιος Τορνίκης και ο Κωνσταντίνος ο Στιλβής.

IV

Όνομα πατριαρχών Αλεξανδρείας.

1. Γ. (Καππαδοκία ; – 361). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (357-361). Ανέβηκε στον επισκοπικό θρόνο ως διάδοχος του Μεγάλου Αθανασίου, ο οποίος είχε εξοριστεί για δεύτερη φορά από τους οπαδούς της αίρεσης του Αρείου. Αναδείχτηκε υπέρμαχος του αρειανισμού, ενώ ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός τον αποκάλεσε για τις αγριότητές του προς τους Ορθοδόξους «τέρας Καππαδόκιον». Στις μέρες του άρχισε σκληρός διωγμός των χριστιανών. Ο ίδιος σκοτώθηκε στη διάρκεια λαϊκής εξέγερσης (361).

2. Γ. (7ος αι.). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (620-630). Σε αυτόν αποδίδεται η συγγραφή ενός Βίου του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Στην περίοδο της πατριαρχίας του αυξήθηκαν στην Αίγυπτο οι οπαδοί του μονοθελητισμού.

3. Γ. (11ος αι.). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1021-52). Στην εκλογή του συνέβαλαν πολύ οι χριστιανοί που είχαν επιρροή στην αυλή του τότε χαλίφη.

V

Όνομα πατριαρχών Αντιοχείας.

1. Γ. Α’ (7ος αι.). Πατριάρχης Αντιοχείας (649-652). Η εκλογή του έγινε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και έμεινε χωρίς ποτέ να μεταβεί στην έδρα του. Διαδέχτηκε τον Μακεδόνιο (639-649), ο οποίος ήταν μαρωνίτης (αιρετικός του μονοθελητισμού) όπως και ο ίδιος, σύμφωνα με το Χρονικόν του Ευτύχιου.

2. Γ. Β’ (μέσα 7ου – αρχές 8ου αι.). Πατριάρχης Αντιοχείας (684-702). Διάδοχος του Θεοφάνη (681-684) μετά τον θάνατό του. Στην ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης ο Γ. πήρε μέρος ως αντιπρόσωπος του τοποτηρητή του πατριαρχείου Ιεροσολύμων Θεόδωρου, ο οποίος αδυνατούσε να παρευρεθεί.

3. Γ. Γ’ (; – 790). Πατριάρχης Αντιοχείας (758-766, 777-790). Καταγόταν από την Έμεσα της Κοίλης Συρίας και σπούδασε θεολογία στη μονή του Κουενεσρίτ. Αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος και διετέλεσε σύγκελος του Θεόδωρου, επίσκοπου Σαμοσάτων. Η πατριαρχεία του διακόπηκε για εννέα χρόνια (766-775), διάστημα κατά το οποίο ο Γ. ήταν κλεισμένος στη φυλακή από τον χαλίφη Αλ Μανσούρ, που σφετερίστηκε τον θρόνο του.

VI

Όνομα δύο βασιλιάδων της Ελλάδας.

1. Γ. Α’ (Κοπεγχάγη 1845 – Θεσσαλονίκη 1913). Βασιλιάς των Ελλήνων (1863-1913). Το πλήρες όνομά του ήταν Χριστιανός Γουλιέλμος Φερδινάνδος Αδόλφος Γεώργιος, και ήταν γιος του βασιλιά της Δανίας Χριστιανού Θ’ από τον οίκο Σλέσβιχ-Χόλσταϊν-Γλίξμπουργκ. Στις 30 Μαρτίου 1863 εξελέγη από την ελληνική εθνοσυνέλευση βασιλιάς των Ελλήνων με το όνομα Γ. Α’. Επιτροπή από τους Κωνσταντίνο Κανάρη, Θρασύβουλο Ζαΐμη και Δημ. Γρίβα προσέφερε στον Γ. το ελληνικό στέμμα στις 6 Ιουνίου του ίδιου έτους. Ο νεαρός βασιλιάς περνώντας πρώτα από την Αγία Πετρούπολη, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο και το Παρίσι έφτασε στον Πειραιά στις 30 Οκτωβρίου με τη φρεγάτα Ελλάς, που τη συνόδευαν ένα αγγλικό και ένα γαλλικό πολεμικό. Την επομένη έδωσε στην εθνοσυνέλευση τον βασιλικό όρκο και ανέλαβε την εξουσία με έμβλημά του εκείνο του θρόνου της Δανίας: «ισχύς μου η αγάπη του λαού». Στο μεταξύ, η Αγγλία αναγνώρισε οριστικά την προσάρτηση των Ιονίων νήσων στην Ελλάδα.

Η πρώτη περίοδος της βασιλείας του Γ. χαρακτηρίστηκε από πολιτική αστάθεια που προκάλεσε δυσαρέσκειες εναντίον του και μάλιστα εξαιτίας του ανεπίσημου μυστικοσύμβουλού του Σπόνεκ. Με την ψήφιση όμως του νέου συντάγματος, στο οποίο και ορκίστηκε στις 28 Νοεμβρίου 1864, ο θρόνος σταθεροποιήθηκε, αν και η κατάσταση εξακολουθούσε να παραμένει ρευστή και να προκαλεί ανησυχίες, κυρίως εξαιτίας της Κρητικής επανάστασης (1866-69) και άλλων εξωτερικών γεγονότων. Τον Απρίλιο του 1867 ο Γ. αναχώρησε στο εξωτερικό και, χωρίς η κυβέρνηση να το γνωρίζει, στις 27 Οκτωβρίου νυμφεύτηκε την ανιψιά του τσάρου Αλεξάνδρου Β’, Όλγα Κωνσταντίνοβνα.

Η πολιτική κατάσταση χειροτέρευε διαρκώς και οι επεμβάσεις του Γ. προκαλούσαν έντονες αντιδράσεις. Ο Χαρίλαος Τρικούπης έγραψε το 1874 στους Καιρούς το δριμύ άρθρο Τις πταίει; κατηγορώντας ανοιχτά τον Γ. Τελικά, ο Τρικούπης κήρυξε τον Μάιο του 1875 την αρχή της δεδηλωμένης πλειονοψηφίας, που αποτέλεσε σωστική βαλβίδα για τη βασιλεία. Η ταραχώδης περίοδος του Ρωσοτουρκικού πολέμου, των επαναστατικών κινημάτων στη Θεσσαλία και του Συνεδρίου του Βερολίνου έδωσαν ευκαιρίες στον Γ. να επιδείξει σύνεση, ψυχραιμία, προσαρμοστικότητα αλλά και αγάπη προς τον λαό του, ενώ η προσάρτηση της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου (1881) ανύψωσε το κύρος του.

Μετά τον Ατυχή πόλεμο του 1897 οι αντιθέσεις εναντίον του έγιναν οξύτατες. Όμως, χάρη στην ευστροφία και στην απλότητά του κατόρθωνε να ξεπερνά τους σκοπέλους και να ενισχύει τις κυβερνήσεις σε θεμελιακές εθνικές προσπάθειες. Ακόμα και στα απρόοπτα γεγονότα, στις έντονες στρατιωτικο-πολιτικές μεταλλαγές, όπως ήταν το Κίνημα στο Γουδί, η εμφάνιση του Βενιζέλου κ.ά., έδειξε σύνεση και ψυχραιμία. Έτσι, κατόρθωσε να διευκολύνει τη διαμόρφωση της πολιτικής της χώρας σε εξαιρετικά κρίσιμες στιγμές και παρουσιάστηκε τελικά απελευθερωτής της Μακεδονίας. Δολοφονήθηκε στις 5 Μαρτίου 1913 από κάποιον Αλέξανδρο Σχινά, και τάφηκε στο Τατόι.

2. Γ. Β’ (1890 – 1947). Βασιλιάς των Ελλήνων (1922-24 και 1935-47). Πρωτότοκος γιος του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’, σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων και στο Βερολίνο, και υπηρέτησε στο γενικό επιτελείο στρατού κατά τους Βαλκανικούς πολέμους. Τον Μάιο του 1917 εγκατέλειψε την Ελλάδα μαζί με τον πατέρα του, ύστερα από απαίτηση των Συμμάχων. Επανήλθε τον Δεκέμβριο του 1920 μετά από δημοψήφισμα, νυμφεύτηκε την Ελισάβετ της Ρουμανίας και κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία υπηρέτησε στο επιτελείο της στρατιάς. Ανέβηκε στον θρόνο τον Σεπτέμβριο του 1922 μετά την εκθρόνιση του πατέρα του, ύστερα όμως από το κίνημα των Γαργαλίδη και Λεοναρδόπουλου (Οκτώβριος 1923) αναγκάστηκε να αποδημήσει και πάλι (Δεκέμβριος 1923). Η ανακήρυξη της δημοκρατίας (25 Μαρτίου 1924) οριστικοποίησε την απομάκρυνσή του από τη χώρα, στην οποία επανήλθε με το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935. Διόρισε τότε υπηρεσιακή κυβέρνηση με αρχηγό τον Κ. Δεμερτζή για να κάνει εκλογές (26 Ιανουαρίου 1936), στις οποίες ισοψήφισαν οι δύο μεγάλες παρατάξεις, των βενιζελικών και των αντιβενιζελικών. Με τον θάνατο του Δεμερτζή (13 Απριλίου 1936), ο Γ. ανέθεσε την κυβέρνηση στον Ιωάννη Μεταξά. Τον Αύγουστο του 1936 και ενώ τα πολιτικά κόμματα είχαν συνεννοηθεί να σχηματίσουν κοινοβουλευτική κυβέρνηση, ο Γ. δέχτηκε την εισήγηση του Μεταξά να κηρύξει δικτατορία (4 Αυγούστου).

Ο Γ. υποστήριξε την πολεμική αντίσταση κατά της ιταλικής επίθεσης (6 Οκτωβρίου 1940) και της γερμανικής εισβολής (6 Απριλίου 1941). Με την κατάρρευση της ελληνικής αντίστασης ύστερα από τη γερμανική επίθεση, κατέφυγε στην Κρήτη με την κυβέρνηση Τσουδερού (23 Απριλίου 1941) και από εκεί στην Αίγυπτο (1 Μαΐου 1941). Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι αντιστασιακές οργανώσεις και τα πολιτικά κόμματα έθεσαν θέμα βασιλιά εξαιτίας της ταύτισής του με τη δικτατορία Μεταξά και την άρνησή του να διακηρύξει την πλήρη αποκατάσταση του συντάγματος. Υπό την πίεση των γεγονότων ο Γ. δέχτηκε να κρίνει και πάλι ο ελληνικός λαός για τον θρόνο του. Στο μεταξύ, διορίστηκε αντιβασιλέας ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός (29 Δεκεμβρίου 1944) και ο Γ. επέστρεψε στην Ελλάδα (27 Σεπτεμβρίου 1946) με δημοψήφισμα του οποίου την εγκυρότητα πολλοί αμφισβήτησαν. Πέθανε στις 1 Απριλίου 1947 και τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Παύλος.

Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ (1922-24 και 1935-47).

Στις 18 Δεκεμβρίου 1923 ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Τις αρμοδιότητές του ανέλαβε ο ναύαρχος Π. Κουντουριώτης (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).

Ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ (1863–1931) (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).

Ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ στην αυλή των ανακτόρων σε φωτογραφία της εποχής (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).

Πίνακας του λαϊκού ζωγράφου Σ. Χρηστίδη, όπου απεικονίζεται η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α’ (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).

VII

(Κέρκυρα 1869 – Παρίσι 1957). Πρίγκιπας της Ελλάδας, γιος του Γεωργίου Α’, αρμοστής Κρήτης. Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων και ύστερα στη Σχολή Δοκίμων της Κοπεγχάγης. Το 1889 ονομάστηκε ανθυποπλοίαρχος του δανέζικου ναυτικού και εισήλθε στο ελληνικό ναυτικό. Το 1891 έγινε διοικητής της Σχολής Τορπιλητών και το 1897 αρχηγός στολίσκου τορπιλοβόλων κατά τον αποκλεισμό της Κρήτης και στο Αιγαίο. Μετά τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (22 Δεκεμβρίου 1897) διορίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις ύπατος αρμοστής Κρήτης για τρία χρόνια και ανέλαβε στις αρχές Δεκεμβρίου του 1898. Ήρθε σε σύγκρουση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, επειδή υποστήριζε την άμεση ένωση μετά τη λήξη της θητείας του και δεν αποδεχόταν τη γνώμη να κηρυχθεί το νησί Αυτόνομος Πολιτεία με αιρετό από την εθνοσυνέλευση άρχοντα και όχι διορισμένο από τις Δυνάμεις, των οποίων η κηδεμονία θα έληγε και τα στρατεύματά τους θα αποσύρονταν. Τελικός στόχος και των δύο απόψεων ήταν βέβαια η ένωση· ωστόσο στην τακτική βρέθηκαν σε διάσταση που έφτασε σε ρήξη. Η αντιδικία διήρκεσε τέσσερα χρόνια, έως την Επανάσταση του Θερίσου, οπότε οι δυνάμεις έστειλαν εξεταστική επιτροπή. Ο Γ. παραιτήθηκε τότε. Τον Νοέμβριο του 1907 νυμφεύτηκε την κόρη του πρίγκιπα Ρολάνδου Βοναπάρτη, Μαρία, από την οποία απέκτησε τον πρίγκιπα Πέτρο και την πριγκίπισσα Ευγενία. Το 1909, ύστερα από το Κίνημα στο Γουδί, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι και επισκεπτόταν μόνο κατά διαστήματα την Ελλάδα.

O πρίγκιπας της Ελλάδας Γεώργιος.

VIII

Όνομα βασιλιάδων της Γεωργίας, της δυναστείας των Βαγρατιδών. Οι σημαντικότεροι είναι:

1. Γ. Α’ (τέλη 10ου – αρχές 11ου αι.). Βασιλιάς της Γεωργίας (1014-27). Ήταν γιος του Παγκρατίου Γ’ και αγωνίστηκε, χωρίς όμως επιτυχία, να ανακτήσει ορισμένα εδάφη του βασιλείου του, στην περίοδο της εκστρατείας του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου κατά των Βουλγάρων.

2. Γ. Γ’ (12ος αι.). Βασιλιάς της Γεωργίας (1156-84). Κατέλαβε την Αρμενία, απέκρουσε με επιτυχία τους Σελτζούκους Τούρκους προβάλλοντας σθεναρή αντίσταση και κατέστειλε την επανάσταση των ευγενών της χώρας του που εκδηλώθηκε το 1177.

3. Γ. Ε’, ο Λαμπρός (14ος αι.). Βασιλιάς της Γεωργίας (1314-46). Κατόρθωσε να επιβάλει την κυριαρχία του στους ορεσίβιους κατοίκους του βασιλείου του, να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την απειλή των Μογγόλων και να διακριθεί στο έργο της διοικητικής αναδιοργάνωσης της χώρας του και της αναμόρφωσης της Eκκλησίας. Προσάρτησε την Ιμερεθία και κατόρθωσε να αποκαταστήσει την ενότητα της Γεωργίας.

4. Γ. ΙΒ’ (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.). Ο τελευταίος βασιλιάς της Γεωργίας (1798-1800). Για να εξασφαλίσει την εξουσία του υπέγραψε με τον τσάρο Παύλο Α’ συνθήκη που προέβλεπε την απόδοση του τίτλου του βασιλιά της Γεωργίας στον Ρώσο ηγεμόνα, με τον όρο ότι ο πρωτότοκος γιος του θα ασκούσε χρέη αντιβασιλέα της χώρας. Ένα μεγάλο τμήμα της Γεωργίας προσαρτήθηκε στη Ρωσία το 1800 και η προσάρτηση ολοκληρώθηκε το 1829 (βλ. λ. Γεωργία).

IX

(George). Όνομα βασιλιάδων του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας.

1. Γ. Α’ (Όσναμπρικ 1660 – 1727). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (1714-27). Εκλέκτορας στο Ανόβερο από το 1698, διαδέχτηκε τη βασίλισσα Άννα στον βρετανικό θρόνο μετά τον αποκλεισμό των καθολικών κληρονόμων της δυναστείας Στιούαρτ και έγινε έτσι ιδρυτής της αγγλικής δυναστείας του Ανοβέρου. Άφησε τη διακυβέρνηση της χώρας στους διάσημους Ουίγους πολιτικούς Γουόλπολ και Στάνχοπ.

2. Γ. Β’ (Ανόβερο 1683 – Λονδίνο 1760). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (1727-60). Ήταν εκλέκτορας του Ανοβέρου και αυτός, όπως και ο πατέρας του Γ. Α’, τον οποίο διαδέχτηκε στον θρόνο. Οικονόμος, λεπτολόγος και φίλος της τάξης, είχε πολύ στενή αντίληψη για τα πολιτικά γεγονότα. Την εποχή της βασιλείας του συνεχίστηκε η ενίσχυση του ρόλου της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου που είχε αρχίσει την εποχή του πατέρα του.

3. Γ. Γ’ (Λονδίνο 1738 – Γουίνδσορ 1820). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (1760-1820), εκλέκτορας αλλά και βασιλιάς αργότερα του Ανοβέρου (1815-20), το οποίο όμως ποτέ δεν επισκέφθηκε. Ήταν ανιψιός του Γ. Β’, τον οποίο διαδέχτηκε το 1760. Την εποχή της βασιλείας του άρχισε η σύγκρουση της Μεγάλης Βρετανίας με τις βορειοαμερικανικές αποικίες της που κατέληξε στην ανεξαρτησία των ΗΠΑ το 1783. Υποχρεώθηκε επίσης να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που δημιουργούσε η Γαλλική επανάσταση και τη σοβαρότερη απειλή της πολεμικής δράσης του Ναπολέοντα. Είχε όμως προβλήματα και στο εσωτερικό, κυρίως με τους Ιρλανδούς που ζητούσαν ανεξαρτησία, καθώς και με τον πρωθυπουργό του, τον περίφημο Πιτ τον Νεότερο. Παρ’ όλα αυτά, η εποχή του συνδέθηκε με σημαντικές κοινωνικές ανακατατάξεις. Το 1811 ασθένησε ψυχικά και ανέλαβε την αντιβασιλεία ο γιος του, ο μετέπειτα Γεώργιος Δ’.

4. Γ. Δ’ (Λονδίνο 1762 – Γουίντσορ 1830). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (1820-30). Γιος του Γ. Γ’ και αντιβασιλιάς κατά την περίοδο της ψυχικής ασθένειας του πατέρα του, ανέβηκε στον θρόνο μετά τον θάνατό του, το 1820. Ήταν πολύ αντιδημοτικός, κυρίως για τις άκρως συντηρητικές πολιτικές αντιλήψεις του και για τα οικογενειακά του σκάνδαλα.

5. Γ. Ε’ (George Frederick Ernest Albert, Λονδίνο 1865 – Σάντριγκαμ 1936). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (1910-36), και αυτοκράτορας των Ινδιών (1911-36). Ήταν δευτερότοκος γιος του Εδουάρδου Ζ’. Μετά την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου άλλαξε το γερμανικό όνομα της δυναστείας του (μέχρι τότε Σαξονίας – Κοβούργου – Γκότα) σε Γουίνδσορ (Windsor) και παραιτήθηκε από τους γερμανικούς τίτλους του.

6. Γ. ΣΤ’ (Albert Frederick Arthur George, Σάντριγκαμ 1895 – 1952). Βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας (1936-52), και αυτοκράτορας των Ινδιών (1936-47). Δευτερότοκος γιος του Γ. Ε’, ανέβηκε στον θρόνο μετά την παραίτηση του αδελφού του Εδουάρδου Η’ (1936). Το 1947 παραιτήθηκε από τον τίτλο του αυτοκράτορα της Ινδίας. Την εποχή της βασιλείας του η Μεγάλη Βρετανία αντιμετώπισε ηρωικά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Ο Γεώργιος Α’, βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας (1714-27), ιδρυτής της δυναστείας του Ανοβέρου.

X

Όνομα μεγάλων δουκών της Ρωσίας.

1. Γ. Βλαδιμίροβιτς, γνωστός και ως Δολγουρούκης (12ος αι.). Ηγεμόνας του Κιέβου και μέγας ηγεμόνας της Ρωσίας (1155-57). Ήταν γιος του Βλαδίμηρου του Μονομάχου και βρισκόταν σε συνεχή διαμάχη με τους τέσσερις αδελφούς του, που διεκδικούσαν την ηγεμονία του. Κυρίευσε το 1155 το Κίεβο και ασχολήθηκε με το έργο της ανοικοδόμησης της Μόσχας.

2. Γ. Βσεβολόντοβιτς. Ηγεμόνας του Βλαδιμήρ και του Σουζδάλ και μέγας ηγεμόνας της Ρωσίας. Διαδέχτηκε τον αδελφό του Κωνσταντίνο λίγο πριν από τη μάχη του Κάλκα, στην οποία οι Ρώσοι ηττήθηκαν από τους Μογγόλους του Μπατούχαν και την περίοδο της ηγεμονίας του αγωνίστηκε κατά των συγγενών του που είχαν συνασπιστεί εναντίον του και οι οποίοι είχαν εισβάλει στη Ρωσία λεηλατώντας τη Μόσχα, το Σουζδάλ και το Βλαδιμήρ. Ο Γ. σκοτώθηκε σε μία μάχη που έδωσε εναντίον των Μογγόλων κοντά στον ποταμό Σίτα.

3. Γ. Δανήλοβιτς (14ος αι.). Μέγας ηγεμόνας της Ρωσίας (1319-28) που διεκδίκησε την εξουσία από τον θείο του Μιχαήλ, τον οποίο κατόρθωσε να παρασύρει στην αυλή του διαιτητή της διαφοράς τους Ούσμπεκ και να τον δολοφονήσει. Αλλά δεν έμεινε για πολύ χρόνο στην αρχή, γιατί δολοφονήθηκε και αυτός από τον γιο του Μιχαήλ.

XI

Όνομα ηγεμόνων της Σαξονίας.

1. Γ. ο Πωγωνοφόρος (1826 – 1914). Τρίτος γιος του Αλβέρτου του Ατρόμητου. Με την περιουσία που κληρονόμησε μετά τον θάνατο του πατέρα του, αγόρασε από τον αδελφό του τη Φρισία την οποία το 1514 μεταπώλησε στην Αυστρία. Υπήρξε φανατικός καθολικός και σφοδρός αντίπαλος της Μεταρρύθμισης.

2. Γ. Α’ (1832 – 1904). Βασιλιάς της Σαξονίας (1902-4). Πήρε μέρος ως διοικητής μεραρχίας στον Γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870. Το 1888 προβιβάστηκε σε αρχιστράτηγο. Στην περίοδο της βασιλείας του αντιτάχθηκε με σφοδρότητα στην εξάπλωση του σοσιαλισμού.

XII

(16ος αι.). Ιερέας και ζωγράφος από τη Θήβα της Βοιωτίας. Έγινε γνωστός από τις τοιχογραφίες του στον ναό του Αγίου Νικολάου του χωριού Κράψη της Ηπείρου (1563) και στον νάρθηκα της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων (1566). Και στις δύο αυτές τοιχογραφικές διακοσμήσεις εργάστηκε μαζί με τον νεότερο αδελφό του Φράγκο Κονταρή. Οι δύο αυτοί Θηβαίοι ζωγράφοι, με επικεφαλής τον συμπατριώτη τους Φράγκο Κατελάνο, δημιούργησαν τον 16o αι. σχολή ζωγραφικής στη Θεσσαλία και στην Ήπειρο, που είχε προεκτάσεις και στον 17o αι. με ακτινοβολία στις γειτονικές χώρες.

Τοιχογραφία του Γεωργίου του ιερέα από τη Θήβα της Βοιωτίας (1566), εκτελεσμένη με πολλή εμπειρία στην παραδοσιακή τεχνική (Μονή Βαρλαάμ, Μετέωρα· φωτ. Ν. Κοντού).